महाराष्ट्र २४ ।। विशेष प्रतिनिधी ।। दि. १९ जुन ।। हिंदू धर्मात भगवान शंकराची 12 ज्योतिर्लिंगे आहेत, ज्यात केदारनाथ धामचाही समावेश आहे. केदारनाथ हे भगवान शंकराचे 11 वे ज्योतिर्लिंग मानले जाते. येथे दर्शन घेतल्याने भक्तांच्या सर्व मनोकामना पूर्ण होतात. केदारनाथ धामच्या प्रत्येक कणात शिवाचे अस्तित्व जाणवते असे मानले जाते. येथे महादेव शिवलिंगाच्या रूपात विराजमान आहेत. केदारनाथ धाममध्ये देव आणि भक्तांची भेट होते. दरवर्षी मोठ्या संख्येने भाविक धोका पत्करून भोलेनाथाच्या दर्शनासाठी केदारनाथला पोहोचतात.
शिवाचे केदारनाथ धाम देशातील पाच शक्तिपीठांपैकी सर्वोत्तम मानले जाते. कोणताही भक्त जो आपल्या इच्छेने केदारनाथ धामला जातो. बाबा त्याची इच्छा नक्कीच पूर्ण करतात. विशेषत: बाबा केदारनाथ तेथे दर्शनासाठी जाणाऱ्या भाविकांना सर्व पापांपासून मुक्ती देतात. भगवान शिवाने पांडवांना त्यांचे वंश आणि गुरुला मारण्याच्या पापातून मुक्त केले होते. असे मानले जाते की जो भक्त केदारनाथ धाममध्ये बाबांच्या दर्शनासाठी पोहोचतो, त्याला बाबा सर्व पापांपासून मुक्त करतात.
शिवपुराणानुसार केदारनाथ धामच्या दर्शनाने लोकांना मोक्ष मिळतो. ऐहिक सुख उपभोगल्यानंतर तो थेट स्वर्गात पोहोचतो. लिंग पुराणानुसार जो माणूस त्याग केल्यानंतर केदारकुंडमध्ये राहतो, तोही शिवासारखा बनतो.
उत्तराखंडच्या केदारनाथचा नेपाळच्या पशुपतीनाथाशी विशेष संबंध मानला जातो. पशुपतिनाथाशिवाय केदारनाथचे दर्शन अपूर्ण मानले जाते. असे मानले जाते की भगवान शिवाचे शरीर केदारनाथमध्ये आहे आणि शिवाचे मुख पशुपतिनाथमध्ये आहे. केदारनाथच्या दर्शनाशिवाय पशुपतीनाथ मंदिराचे दर्शन अपूर्ण मानले जाते, असेही मानले जाते. पशुपतिनाथाच्या दर्शनाचे पुण्य प्राप्त करण्यासाठी बाबा केदारनाथचे दर्शन घेणे आवश्यक मानले जाते. केदारनाथमध्ये म्हशीच्या शेपटीच्या रूपात आणि पशुपतीनाथमध्ये म्हशीच्या तोंडात भगवान शंकराची पूजा केली जाते.
महाभारताच्या युद्धात आपल्याच लोकांचे रक्त सांडलेले पाहून भगवान शिव पांडवांवर खूप रागावले, अशी आख्यायिका आहे. त्यानंतर पांडव शिवाची क्षमा मागण्यासाठी काशीला पोहोचले. पण शिव तेथून नामशेष होऊन केदारनाथ धामला गेले. शिवाचा पाठलाग करत पांडव केदारनाथ धामवर पोहोचले, तेव्हा भगवानांनी म्हशीचे रूप धारण केले.
पांडवांनी जेव्हा शिवाला ओळखले, तेव्हा ते पृथ्वीतलावर दिसेनासा होऊ लागले, त्याचवेळी गदाधारी भीमाने शिवाला म्हशीच्या रूपात पकडले, त्याचे तोंड दुसऱ्या ठिकाणी पोहोचले आणि फक्त त्याचे शरीर केदारनाथमध्ये उरले. तेव्हापासून केदारनाथमध्ये शिवाच्या शरीराच्या अवयवाची पूजा होऊ लागली आणि ज्या ठिकाणी म्हशीच्या रूपात शिवाचे मुख पोहोचले ते स्थान पशुपतिनाथ या नावाने प्रसिद्ध झाले. जे नेपाळमध्ये आहे.