महाराष्ट्र २४ । विशेष प्रतिनिधी । २८ जानेवारी । आज 28 जानेवारी 2023, शनिवार, माघ महिन्याच्या शुक्ल पक्षातील सप्तमी आहे, यालाच रथसप्तमी असे म्हणतात. या व्रताला सायर सप्तमी या नावाने देखील ओळखतात. हा दिवस सूर्यनारायणाची (Sun) पूर्ण भक्तीभावाने पूजा करून त्यांच्याप्रती कृतज्ञता व्यक्त करण्याचा दिवस आहे. दरवर्षी मकर संक्रांतीला होणारा हळदी-कुंकू समारंभ रथ सप्तमीच्या दिवशी समाप्त होतो. जाणून घ्या या दिवसाचे महत्त्व
‘रथसप्तमी’ हा सूर्यदेवाचा जन्मदिवस
धार्मिक मान्यतेनुसार ‘माघ शुक्ल पक्ष सप्तमी’ला ‘रथ सप्तमी’ म्हणतात. या दिवशी महर्षी कश्यप आणि देवी अदिती यांच्या पोटी सूर्यदेवाचा जन्म झाला. श्री सूर्यनारायण हे भगवान श्री विष्णूचे एक रूपच आहे. पृथ्वीवर जीवन केवळ सूर्यदेवामुळेच अस्तित्वात आहे, जो संपूर्ण जगाला आपल्या भव्य रूपाने प्रकाशित करतो. असे म्हटले जाते
…म्हणून या दिवसाला रथसप्तमी म्हणतात
एका पौराणिक कथेनुसार, स्थिर उभ्या असलेल्या सूर्यदेवाला साधना करताना स्वतःच्या गतीवर नियंत्रण ठेवणे शक्य नव्हते. त्यांचे पाय दुखू लागले आणि त्यामुळे त्यांची साधना नीट होत नव्हती. मग त्यांनी परमेश्वराला त्याबद्दल विचारले आणि बसण्याची व्यवस्था करण्यास सांगितले. मी बसल्यानंतर माझी गती कोण सांभाळेल? “म्हणून त्यांनी देवाला विचारले.” तेव्हा भगवंतांनी सूर्यदेवाला बसण्यासाठी सात घोडे असलेला हिरे जडलेला सोन्याचा रथ दिला. ज्या दिवशी सूर्यदेव त्या रथावर बसले, त्या दिवसाला रथसप्तमी म्हणतात. याचा अर्थ ‘सात घोड्यांचा रथ’ असा होतो.
सूर्य उत्तरायणाकडे मार्गक्रमण
धार्मिक मान्यतेनुसार, रथसप्तमी हा एक सण आहे, जो सूर्य उत्तरायणात प्रवेश करत असल्याचे सूचित करतो. उत्तरायण म्हणजे उत्तरेकडून मार्गक्रमण करणे. उत्तरायण म्हणजे सूर्य उत्तरेकडे कललेला असतो. रथसप्तमीच्या चित्रणात ‘सूर्यनारायण आपला रथ उत्तर गोलार्धात फिरवताना’ दाखवले गेले आहे. रथसप्तमी हा शेतकर्‍यांसाठी सुगीचा दिवस आहे. अशात दक्षिण भारतातील तापमानात हळूहळू वाढ होत आहे. यानंतर वसंत ऋतूच्या जवळ येण्याची चिन्हे दिसू लागतात.
सूर्य हा जीवनाचा स्रोत
धार्मिक मान्यतेनुसार, सूर्य हा जीवनाचा मूळ स्त्रोत आहे. सूर्याच्या किरणांमुळे शरीरासाठी आवश्यक असलेले जीवनसत्व ‘ड’ मिळते. वेळेचे मोजमाप सूर्यावर अवलंबून असते. सूर्य हा ग्रहांचा राजा असून त्याचे स्थान नऊ ग्रहांमध्ये आहे. तो स्थिर आहे आणि इतर सर्व ग्रह त्याच्याभोवती फिरतात. सूर्य स्वतः प्रकाशमान आहे आणि इतर ग्रहांना त्याचा प्रकाश मिळतो.
हिंदू धर्मात सूर्यपूजेचे महत्त्व
हिंदू धर्मात सूर्यपूजेला खूप महत्त्व आहे. रोज सकाळी सूर्याला अर्घ्य दिल्याने अंधाराचा नाश करून जग उजळून टाकण्याची शक्ती सूर्याला प्राप्त होते. असे म्हटले जाते
ज्योतिषशास्त्रानुसार सूर्याचे महत्त्व
ज्योतिषशास्त्रानुसार सूर्य एक आत्माकार आहे. मानवी शरीराचे जीवन, अध्यात्मिक शक्ती आणि चैतन्य शक्ती सूर्याद्वारे साकार होते, हा त्याचा अर्थ आहे. एखाद्याच्या कुंडलीत सूर्य जितका बलवान असेल तितकी त्याची चैतन्य आणि प्रतिकारशक्ती चांगली असते. सूर्य हा राजा, प्रधान, सत्ता, अधिकार, कठोरपणा, तत्वनिष्ठता, काम, आदर, कीर्ती, आरोग्य, औषध इत्यादींचा कारक आहे. सूर्यदेवाच्या रथातील सात घोडे आठवड्याचे सात दिवस दर्शवतात. रथाची बारा चाके बारा राशींचे प्रतिनिधित्व करतात.
रथसप्तमीला सूर्यदेवाची पूजा करण्याची पद्धत
रथ सप्तमीच्या दिवशी सूर्योदयाच्या वेळी स्नान करावे. सूर्यदेवाची 12 नावे घेऊन किमान 12 सूर्यनमस्कार करा. रथावर बसलेल्या सूर्यनारायणाची प्रतिमा बनवून त्यांची पूजा करावी. त्यांना लाल फुले अर्पण करा. सूर्यदेवाची प्रार्थना करा आणि आदित्य हृदय स्तोत्रम्, सूर्याष्टकम् आणि सूर्यकवचम यापैकी कोणतेही एक स्तोत्र भक्तिभावाने पाठ करा किंवा ऐका.रथसप्तमीच्या दुसर्‍या दिवसापासून सूर्याची प्रार्थना करावी आणि दररोज सूर्यनमस्कार करावेत. यामुळे आरोग्य चांगले राहते.
माघ शुक्ल सप्तमी तिथी सुरू : 27 जानेवारी 2023 सकाळी 09.10
माघ शुक्ल सप्तमी तिथी समाप्त : 28 जानेवारी 2023 सकाळी 08.43
स्नानाची वेळ : 05:29 am – 07:14 सकाळी (28 फेब्रुवारी 2023)
साध्य योग : 27 जानेवारी 2023 , 01:22 PM – 28 जानेवारी 2023 11:55 सकाळी