महाराष्ट्र 24 । नवी दिल्ली । विशेष प्रतिनिधी ।
युनेस्को आणि लंडनस्थित ‘वार्की फाऊंडेशन’ यांच्या संयुक्त विद्यमाने दिल्या जाणाऱ्या ‘ग्लोबल टीचर पुरस्कारा’साठी सोलापूरमधील परितेवाडीतील जिल्हा परिषद शाळेतील शिक्षक रणजितसिंह डिसले यांची निवड झाली. तब्बल 7 कोटी रुपयांचा (एक दशलक्ष अमेरिकी डॉलर) हा पुरस्कार असून ते मिळवणारे डिसले हे पहिलेच भारतीय शिक्षक ठरले आहेत. रणजितसिंह डिसले या जिल्हा परीषदेच्या प्राथमिक शिक्षकाच्या नावाची घोषणा अभिनेते स्टीफन फ्राय यांनी केली आणि अतिशय सामान्यातल्या सामान्य कुटुंबातील या मराठमोळ्या शिक्षकाने आपल्या आई-वडिलांना मिठीच मारली.
बार्शी तालुक्‍यातील साकत हे एक छोटेसे गाव. याच गावातील रणजितसिंह डिसले नावाचा एक युवक 2009 साली माढा तालुक्‍यातील परितेवाडी येथे प्राथमिक शिक्षक म्हणून रुजू झाला. नोकरी मिळाल्याच्या आनंदात हा नवनियुक्त गुरुजी शाळेवर हजर होण्यासाठी गेला खरा, पण शाळेची अवस्था पाहून काही क्षणात त्याचा आनंद कुठल्या कुठे पळून गेला. कारण, उद्याच्या भारताची पिढी घडविताना विद्यार्थीरूपी मातीच्या गोळ्याला आकार देण्याचे स्वप्न घेऊन आलेल्या रणजितसिंह डिसले यांनी पडझड झालेल्या शाळेच्या वर्गखोलीत अक्षरशः शेळ्या बांधलेल्या पाहिल्या.
या अवस्थेतही त्यांनी स्वतःला लगेच सावरले आणि प्राप्त परिस्थितीतही झोकून देऊन काम करण्याचा निश्‍चय केला. आपल्या मुलांनी शाळेत गेले पाहिजे आणि शिक्षण घेऊन उत्तम नागरिक बनावे, या विचाराचा तेथील पालकांमध्ये लवलेशही नव्हता. म्हणून त्यांनी प्रथम पालकांचे प्रबोधन केले. पण तरीही मुले शेतातील कामावर, गुरांच्या मागेच जात असत. तेव्हा रणजितसिंह डिसले यांनी मुलांना घरी जाऊन तर कधी वेळप्रसंगी अगदी शेतामध्ये जाऊनही गाडीवर बसवून शाळेत आणले. पण मुलांना शाळेत आनंद वाटला पाहिजे म्हणून पहिले सहा महिने त्यांनी पुस्तकाला साधा हातही लावला नाही. आपल्या मोबाईल व लॅपटॉपच्या साह्याने त्यांनी मुलांना गाणी, गोष्टी, कार्टून यामध्ये रमवून ठेवले. त्यामुळे मुलांमध्ये हळूहळू शाळेविषयी गोडी निर्माण होऊ लागली. आणि ज्या शाळेची जागा जनावरांनी घेतली होती तेथे तब्बल आठ महिन्यांनंतर वर्ग भरण्यास सुरवात झाली. रणजितसिंह डिसले यांच्या मार्गदर्शनामुळे आता हळूहळू पालकांना शाळेचे महत्त्व पटू लागले होते.
140 देशांच्या शर्यतीत आघाडीवर-
जगभरातील 140 देशांतील 12 हजारांपेक्षा अधिक शिक्षकांनी या पुरस्कारांसाठी प्रस्ताव सादर केले होते. प्राथमिक फेरीसाठी पन्नास, तर अंतिम फेरीसाठी डिसले यांच्यासह इटली, ब्राझिल, व्हिएतनाम, मलेशिया, नायजेरिया, दक्षिण आफ्रिका, दक्षिण कोरिया, अमेरिका, ब्रिटनमधील 10 शिक्षकांना नामांकने जाहीर झाली होती.
लंडनमधील ‘नॅचरल हिस्ट्री म्युझियम’मध्ये कार्यक्रमात सुप्रसिद्ध अभिनेते स्टीव्हन फ्राय यांनी या पुरस्काराची अधिकृत घोषणा केली.
‘या’ कारणामुळे निवड-
’डिसले यांनी शालेय अभ्यासक्रमांच्या पुस्तकांना ‘क्यूआर कोड’ची जोड देऊन शिक्षणात ‘डिजिटल क्रांती’ करण्याचा प्रयोग केला.
’या प्रयोगाने केवळ महाराष्ट्राच्याच नाही, तर देशाच्या शिक्षण क्षेत्रात क्रांती झाली. तब्बल 83 देशांतील विद्यार्थ्यांना ते ऑनलाईन माध्यमाद्वारे विज्ञान शिकवतात.
’त्याचबरोबर अस्थिर राष्ट्रांतील विद्यार्थ्यांना ज्ञानदानाचे कार्य करतात. ग्रामीण भागातील मुलींच्या शिक्षणासाठी, बालविवाहाला आळा बसविण्यासाठी डिसले यांनी प्रयत्न केले.
पुरस्काराची निम्मी रक्कम यांना देणार – डिसले यांनी पुरस्काराच्या एकूण रकमेपैकी 50 टक्के रक्कम या पुरस्कारासाठी अंतिम फेरीत पोहोचलेल्या अन्य 9 शिक्षकांना व टीचर इनोव्हेशन फंड’साठी देण्याचे जाहीर केले. यामुळे या 9 देशांतील हजारो शालेय विद्यार्थ्यांना गुणवत्तापूर्ण शिक्षण मिळण्यासाठी मदत होईल, असा आशावाद डिसले यांनी व्यक्त केला.