✍️ महाराष्ट्र २४ | विशेष प्रतिनिधी | दिनांक ६ डिसेंबर २०२५ | जगप्रसिद्ध कोकणच्या हापूस आंब्यावर गुजरातकडून केलेल्या नव्या दाव्यामुळे कोकणातील आंबा बागायतदारांची चिंता वाढली आहे. गांधीनगर आणि नवसारी विद्यापीठाने 2023 मध्ये ‘वलसाड हापूस’ नावाने भौगोलिक मानांकन (GI Tag) मिळण्यासाठी अर्ज दाखल केला आहे. यामुळे कोकण हापूसच्या ओळख आणि बाजारपेठेवर थेट परिणाम होण्याची शक्यता निर्माण झाली आहे.
कोकणातील शेतकरी अस्वस्थ – GI दाव्यामुळे ‘हापूस’चे भविष्य धोक्यात?
कोकण हापूस हे जगातील हापूस आंब्याला मिळालेले पहिले आणि एकमेव GI मानांकन आहे. या ओळखीमुळे कोकणातील बागायतदारांना बाजारात विश्वासार्हता, सुरक्षित दर आणि आर्थिक हमी मिळते. परंतु गुजरातच्या नव्या दाव्यामुळे ही स्थिती ढवळून निघू शकते.
कोकण आंबा उत्पादकांचा तीव्र विरोध
३० ऑक्टोबरला झालेल्या पहिल्या सुनावणीत कोकण आंबा उत्पादक व विक्रेते संघटनेचे अध्यक्ष डॉ. विवेक भिडे यांनी गुजरातच्या या दाव्याला कडाडून विरोध नोंदवला.
त्यांचे म्हणणे—
कोकण हापूसला आधीच २०१८ मध्ये GI मानांकन मिळालेले आहे
वलसाडला जर GI मानांकन मिळाले तर बाजारपेठ गोंधळात पडेल
भेसळ वाढेल आणि कोकणातील शेतकऱ्यांचे मोठे आर्थिक नुकसान होईल
भेसळ आधीच मोठी समस्या – ‘क्यूआर कोड’चा उपायही मर्यादित
कोकणातील हापूस आंब्याची मोठ्या प्रमाणावर कर्नाटक, केरळ, तमिळनाडू आणि इतर भागातील आंब्यांशी भेसळ करण्यात येते.
या समस्येवर मात करण्यासाठी कोकण हापूसला क्यूआर कोड ओळख प्रणाली लागू केली आहे.
तरीही बाजारात खोटा हापूस धडाधड विकला जातोच.
अशातच वलसाड हापूसला GI मानांकन मिळाले तर परिस्थिती अधिकच गुंतागुंतीची होईल, असा इशारा तज्ज्ञांनी दिला आहे.
भौगोलिक मानांकन म्हणजे काय? (GI Tag Explained)
GI मानांकन म्हणजे—
विशिष्ट उत्पादक वस्तू त्या विशिष्ट प्रदेशातच तयार होते याचा कायदेशीर पुरावा
त्या उत्पादनाची चव, गुणवत्ता, प्रतिष्ठा त्या प्रदेशाच्या माती, हवामान, परंपरा किंवा कौशल्यामुळे निर्माण होते याची हमी
उदाहरणे :
दार्जिलिंग चहा, कोल्हापुरी चप्पल, नाशिक द्राक्षे, बनारसी साडी, तिरुपती लाडू, आणि… कोकणचा हापूस!
GI असलेल्या उत्पादनाची नक्कल केली तरी त्याच नावाने विकणे कायदेशीररीत्या गुन्हा ठरतो.
शेतकऱ्यांची भीती – ‘वलसाड हापूस’ मान्य झाल्यास काय होईल?
✔ कोकण हापूसची ओळख फिकी होऊ शकते
✔ बाहेरील आंब्यांची भेसळ वाढू शकते
✔ निर्यातीतील गोंधळ वाढेल
✔ कोकणातील उत्पादकांचे भाव कमी पडू शकतात
✔ ब्रँड व्हॅल्यूवर मोठा परिणाम – थेट आर्थिक तोटा