✍️ महाराष्ट्र २४ | विशेष प्रतिनिधी | 📅 दिनांक : १८ डिसेंबर २०२५ | टोल नाक्यावर थांबायचं, रांगेत अडकायचं, हॉर्नचा गोंगाट आणि वेळेची नासाडी—हे सगळं आता इतिहासजमा होणार आहे. देशभरातील राष्ट्रीय महामार्गांवर एआय आधारित मल्टी-लेन फ्री फ्लो टोल प्रणाली २०२६ अखेर पूर्णपणे लागू होणार असून, त्यामुळे टोल नाक्यांवरील प्रतीक्षा अक्षरशः शून्यावर येणार आहे. केंद्रीय रस्ते वाहतूक व महामार्ग मंत्री नितीन गडकरी यांनी ही माहिती राज्यसभेत दिली.
या नव्या प्रणालीत नंबर प्लेट ओळख तंत्रज्ञान, उपग्रह प्रणाली आणि फास्टॅग यांचा एकत्रित वापर करण्यात येणार आहे. त्यामुळे वाहनांना टोल नाक्यावर थांबण्याची गरजच भासणार नाही. पूर्वी टोल भरण्यास ३ ते १० मिनिटे लागत. फास्टॅगमुळे हा वेळ ६० सेकंदांपर्यंत कमी झाला; मात्र आता मल्टी-लेन फ्री फ्लो टोल प्रणालीमुळे वाहनं ताशी ८० किलोमीटर वेगाने थेट टोल पार करू शकतील.
गडकरी यांच्या मते, या प्रणालीमुळे टोल चोरीला आळा बसेल, संपूर्ण प्रक्रिया अधिक पारदर्शक आणि भ्रष्टाचारमुक्त होईल. विशेष म्हणजे, टोल वसुली अधिक अचूक झाल्याने सरकारच्या महसुलात मोठी वाढ होणार आहे. अंदाजानुसार, या व्यवस्थेमुळे ६,००० कोटी रुपयांचा अतिरिक्त महसूल मिळू शकतो, तर वाहतूक सुरळीत झाल्याने १,५०० कोटी रुपयांच्या इंधनाची बचत अपेक्षित आहे.
महाराष्ट्रातील टोल वसुलीचे आकडेही ही गरज अधोरेखित करतात. २०२०-२१ मध्ये राज्यात २५९० कोटी रुपयांची टोल वसुली झाली होती, ती २०२३-२४ मध्ये वाढून ५३५२ कोटी रुपयांवर पोहोचली. इतक्या मोठ्या प्रमाणातील वाहतूक आणि वसुली पाहता, टोल नाक्यांवरील कोंडी कमी करणे काळाची गरज बनली आहे.
“टोलवरील वेळ शून्य मिनिटांपर्यंत आणणं हे आमचं उद्दिष्ट आहे. २०२६ पर्यंत हे काम १०० टक्के पूर्ण केलं जाईल,” असे गडकरी यांनी स्पष्ट केले. मात्र त्यांनी हेही ठामपणे सांगितले की, केंद्र सरकारची जबाबदारी राष्ट्रीय महामार्गांपुरतीच मर्यादित आहे. राज्य महामार्ग किंवा शहरांतील रस्त्यांवरील टोलविषयक समस्या अनेकदा चुकीच्या पद्धतीने केंद्रावर ढकलल्या जातात.
थोडक्यात, एआयच्या मदतीने टोल नाक्यांवर थांबणं संपणार असून, वेळ, इंधन आणि त्रास—तिन्हींची बचत होणार आहे. २०२६ हे वर्ष महामार्गांवरील प्रवासासाठी खऱ्या अर्थाने ‘फास्ट’ ठरणार, यात शंका नाही.