✍️ महाराष्ट्र २४ | विशेष प्रतिनिधी | दिनांक : २५ डिसेंबर २०२५ | मोबाईलमध्ये पैसे आहेत की नाहीत, हे बघण्याआधी “आज कुठलं ऑटो-पे कापलं?” हा प्रश्न विचारण्याची सवय अनेकांची झाली होती. कधी ओटीटी, कधी म्युझिक ॲप, कधी फिटनेस, तर कधी कुठलंतरी विसरलेलं सबस्क्रिप्शन—पैसे जात होते, पण कुठे जातायत हे शोधणं म्हणजे डिजिटल गोंधळ! मात्र नवीन वर्षाच्या पहिल्याच दिवशी यूपीआय ग्राहकांसाठी दिलासादायक बातमी आली आहे. एनपीसीआयने ऑटो-पे संदर्भात असे बदल केले आहेत, की आता “पैसे तुमचे, नियंत्रणही तुमचंच” असं ठामपणे म्हणता येईल.
१ जानेवारी २०२६ पासून लागू होणाऱ्या नव्या नियमांनुसार, सर्व सक्रिय ऑटो-पे मेंडेट्स एकाच ठिकाणी पाहता येणार आहेत. कोणतंही यूपीआय ॲप उघडा, ‘Manage Bank Account’मध्ये जा आणि सगळी यादी समोर! वेगवेगळ्या ॲप्समध्ये फिरून शोधाशोध करण्याची कटकट संपली. प. के. अत्रेंच्या भाषेत सांगायचं तर—“आधी पैसे जात होते अदृश्य मार्गाने, आता मात्र ते जातानाही सहीसलामत दिसणार!”
या बदलांमधला सगळ्यात महत्त्वाचा मुद्दा म्हणजे ग्राहकांचं पूर्ण नियंत्रण. एखादं ॲप आवडत नसेल, तर मोबाईल नंबर पोर्ट करतो तसं ऑटो-पे मेंडेट एका यूपीआय ॲपवरून दुसऱ्यावर सहज ट्रान्सफर करता येणार आहे. पण कुणीही जबरदस्तीने तुमचा मेंडेट हलवू शकणार नाही. कॅशबॅकचं आमिष, नोटिफिकेशनचा भडिमार—हे सगळे प्रकार आता नियमबाह्य ठरणार आहेत.
सुरक्षेच्या बाबतीतही आरबीआय–एनपीसीआयने आवळ घातली आहे. कोणताही बदल, अपडेट किंवा पोर्ट करण्यासाठी यूपीआय पिन अनिवार्य करण्यात आला आहे. म्हणजे आता “आपोआप काहीतरी बदललं” असं म्हणायला वावच नाही. सायबर भामट्यांसाठी हा मोठा धक्का आहे, तर ग्राहकांसाठी मोठा दिलासा.
याशिवाय, एखाद्या कंपनीने आपला यूपीआय आयडी किंवा पेमेंट गेटवे बदलला, तरी ग्राहकाला पुन्हा मेंडेट सेट करावा लागणार नाही. ही प्रक्रिया मागच्या बाजूने (बॅकएंड) पूर्ण होणार आहे. वेळही वाचणार, डोक्याचा तापही!
३१ डिसेंबर २०२५ पर्यंत सुरू असलेली जुनी ऑटो-पेमेंट्स कोणत्याही अडथळ्याशिवाय चालू राहतील. नवीन वर्षात ती नव्या सुरक्षा चौकटीत आणली जातील. आणि सगळ्यात मोठा फायदा? विसरलेली सबस्क्रिप्शन्स सहज बंद करता येणार. पैसे कट होऊन नंतर “हे कशासाठी?” असा प्रश्न विचारायची वेळच येणार नाही.
थोडक्यात काय, ऑटो-पे आता सोयीचा राहणार आहे; त्रासदायक नाही. —“पूर्वी ऑटो-पे चालवत होता ग्राहकाला, आता ग्राहक चालवणार आहे ऑटो-पेला!”