महाराष्ट्र २४ । विशेष प्रतिनिधी । दि. १२ ऑगस्ट । मूल्यांकन वर्ष २०२२-२३ साठी इन्कम टॅक्स रिटर्न (प्राप्तिकर रिटर्न) भरण्याची शेवटची तारीख निघून गेली आहे. आयकर रिटर्न भरल्यानंतर आयटीआर पडताळणे महत्त्वाचे काम आहे. आयटीआरची पडताळणी केल्यानंतरच हे काम पूर्ण होते. आयटीआरची पडताळणी झाल्यानंतरच प्राप्तिकर विभाग त्यावर पुढील कारवाई करतो.
जर करदात्याने प्राप्तिकर रिटर्न भरल्यानंतर निर्धारित वेळेत आयटीआरची पडताळणी केली नाही, तर आयकर विभाग ते अवैध ठरवतो. ३१ जुलै २०२२ पूर्वी आयटीआर दाखल केलेले भरणारे आयटीआर दाखल केल्यापासून १२० दिवसांच्या आत आयटीआर सत्यापित करू शकतात. मात्र, ज्यांनी ३१ जुलैनंतर आयटीआर भरला आहे, त्यांना या वेळी ते पडताळण्यासाठी फक्त ३० दिवस मिळतील.
ITR अवैध झाल्यास काय करावे?
आयकर कायद्यानुसार जर आयटीआर अवैध घोषित केला गेला, तर आयकर विभाग त्या प्राप्तिकर रिटर्नला जणू ते दाखल केलेच नाही असे मानतो. आयकर कायद्यातील तज्ज्ञांचे म्हणणे आहे की अवैध आयटीआर पुन्हा भरता येईल. प्राप्तिकरदाते सुधारित आयटीआर किंवा विलंबित आयटीआर दाखल करू शकतात. परंतु सुधारित आयटीआर दाखल करण्याची अंतिम मुदत शिल्लक राहिल्यासच हे करता येईल. शेवटची तारीख निघून गेल्यानंतर करदात्याला त्या मूल्यांकन वर्षासाठी आयकर भरण्यापासून वंचित ठेवले जाते.
incometaxindia.gov.in नुसार अशा स्थितीत आयकर कायद्याच्या कलम १४४ नुसार प्रदान केलेल्या अधिकारांचा वापर करून मूल्यांकन अधिकारी कर भरणाऱ्याला आयकर रिटर्न भरण्यास सांगू शकतात. कलम १४४ अन्वये, ज्या बाबींमध्ये मूल्यमापन अधिकारी त्याच्या सर्वोत्तम निर्णयाच्या आधारे मूल्यांकन करण्यास बांधील आहेत ते आहेत-
प्राप्तिकर कायद्याच्या कलम १३९(१) अंतर्गत शेवटच्या तारखेपर्यंत आयटीआर दाखल करण्यात आयकरदाता अयशस्वी झाल्यास.
प्राप्तिकर कायद्याच्या कलम १३९(४) नुसार प्राप्तिकर भरणारा विलंबित आयकर विवरणपत्र भरण्यात अयशस्वी झाल्यास.
कलम १३९(५) नुसार जेव्हा आयकर भरणारा सुधारित रिटर्न भरण्यात अपयशी ठरतो.
करदात्याने कलम १३९(८A) नुसार अपडेट केलेला आयटीआर दाखल करण्यात अयशस्वी झाल्यास.
जेव्हा करदाता वरीलपैकी कोणताही आयटीआर दाखल करण्यात अयशस्वी ठरतो आणि त्याच्या उत्पन्नाचे मूल्यमापन करणे आवश्यक आहे असे मूल्यांकन अधिकाऱ्याला वाटते, तेव्हा तो आयकर कायदा कलम १४२ (१) अंतर्गत आयकरदात्याला नोटीस जारी करू शकतो. त्याला आयटीआर भरण्यास सांगितले जाऊ शकते. त्यांनतर नोटीस मिळाल्यावर आयकर भरणारा – सुधारित किंवा विलंबित – आयटीआर दाखल करण्याची अंतिम मुदत संपल्यानंतरही आयटीआर दाखल करू शकतो.