महाराष्ट्र २४ । विशेष प्रतिनिधी । दि. २१ ऑगस्ट । कधीतरी अचानक पोटात दुखू लागते किंवा लघवी करताना वेदना जाणवतात. अशा वेळी आपल्याला मुतखडा झाला आहे असे आपल्याला वाटते. पण मुतखडा का होतो? त्याची लक्षणे काय आहेत? तरुण लोकांमध्ये आणि मुलांमध्येही गेल्या काही वर्षांत ही बाब खूप सामान्य झालेली दिसून येत आहे. हा त्रास अत्यंत वेदना देऊ शकतात आणि उपचार न केल्यास संसर्ग होऊ शकतो. (Kidney Stones Problem)
मुतखडा कसा होतो ?
किडनी (Kidney) आपल्या रक्तातील कचरा आणि अनावश्यक पाणी फिल्टर करते. मूत्रपिंड रक्तातील कचरा फिल्टर करण्यास अक्षम असल्यास मूत्रपिंडाचा रोग होतो. हा कचरा मूत्रपिंडाच्या आत एकत्र चिकटून राहतो आणि दगडासारखा घन वस्तुमान असलेला खडा तयार होतो. यामुळे मूत्रमार्गावर परिणाम होतो.
किडनी स्टोन मिश्रणाचा एक घन तुकडा आहे. तो लघवीतील रसायनांमधून मूत्रपिंडात तयार होतो. जो कॅल्शियम, यूरिक ॲसिड, फॉस्फरस इ. पासून बनलेला असतो. लहान आकाराचे मुतखडे कोणतीही त्रासदायक लक्षणे (Symptoms) न दाखवता लघवीवाटे जाऊ शकतात. पण जर आकार कमीतकमी ३ मिलिमीटर (०.१२ इंच) पर्यंत पोहोचला असेल तर ते मूत्रमार्ग रोखतात, ज्यामुळे असह्य वेदना होतात.
याची सामान्य लक्षणे कोणती?
पाठीत किंवा ओटीपोटात तीव्र वेदना होणे. मुतखडा हा ज्या ठिकाणी जसा असेल त्यावर कुठे जास्त दुखेल हे ठरते. बर्‍याचदा लोकांना पाठीच्या एका बाजूला किंवा खालच्या ओटीपोटात अतिशय तीव्र वेदना होतात. वेदना बर्‍याचदा अचानक सुरू होते आणि टिकून राहते, यामुळे जास्तच दुखू लागते. जशा एकावर एक लाटा याव्यात अशा कळा रूग्णांना सतत जाणवतात. काहीवेळा काही मिनिटे टिकून गायब होतात. मुतखडा वेगळ्या स्थितीत हलतो तेव्हा दुखण्याच्या तीव्रतेच्या पातळीत बदल होऊ शकतात.
– तुमच्या पाठीच्या दोन्ही बाजूला तीव्र वेदना होणे.
– एक अस्पष्ट वेदना किंवा पोटदुखी जी दूर होत नाही.
– मूत्रात रक्त येणे.
– मळमळ किंवा उलट्या होणे.
– ताप आणि थंडी वाजून येणे.
– दुर्गंधीयुक्त, ढगाळ किंवा फेसयुक्त मूत्र.
– लघवी करताना जळजळ होणे.
– खूप ताप आला असेल तर ताबडतोब डॉक्टरांचा सल्ला घ्या.
याचे दुखणे का वाढते?
आपल्या आहारात प्रथिने, सोडियम आणि साखरेचे प्रमाण जास्त असल्यास मुतखडा होण्याचा धोका वाढू शकतो. जेव्हा आपण जेवणात जास्त प्रमाणात मीठ घेतो, तेव्हा आपल्या मूत्रपिंडांना फिल्टर करावे लागणारे कॅल्शियमचे प्रमाण वाढते आणि आपल्या मुतखड्याचा धोका वाढतो. मग लठ्ठपणा, उच्च बॉडी मास इंडेक्स, अनुवंशिकता आणि काही वैद्यकीय परिस्थिती यांसारखी नेहमीची कारणे आहेत ज्यांचा आपल्याला त्रास होतो.
मुतखडा हानी न करता लघवीतून जातो परंतु, यातही वेदना जाणवतात. इतर औषधांसह वेदना निवारकांनी स्थितीची काळजी घेतली पाहिजे. नाहीतर गंभीर प्रकरणांमध्ये शस्त्रक्रिया आवश्यक असू शकते. मुतखडा झालेल्या सर्व लोकांपैकी निम्म्या लोकांना ते पाच वर्षांच्या आत पुन्हा अनुभवायला मिळतील म्हणून पुरेसे पाणी प्या आणि वेळोवेळी याची चाचण्या करा.